15 mart – BMTning Inson huquqlari bo‘yicha kengashi tashkil topgan kun

Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson huquqlari bo‘yicha kengashi butun dunyoda inson huquqlari rag‘batlantirilishi va himoya qilinishi uchun asosiy mas’ul organ hisoblanadi.  Kengash 2006 yil 15 mart kuni BMT Bosh Assambleyasining 60/251-rezolyutsiyasi bilan tashkil etildi. 

Uning maqsad va vazifalari yuzasidan Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasi Milliy markazi direktorining axborot siyosati masalalari bo‘yicha maslahatchisi G‘ulom МИРЗАЕВнинг fikrlariga qiziqdik.

– Inson huquqlari bo‘yicha kengashning bosh vazifasi – erkinlik, qonun ustuvorligi va adolatni targ‘ib qilishdir. Kengash inson huquqlari sohasida har bir davlat majburiyatlari bajarilishining universal davriy tahlilini amalga oshiradi va shu orqali global miqyosda davlatlarga bir xil munosabatni ta’minlaydi, – deydi G‘.Mirzayev. – Ya’ni inson huquqlarini qo‘pol tarzda va muntazam ravishda buzish hollari bilan bog‘liq voqealar va amaliyotni muhokama etib boradi.

Shuningdek, adolat va tenglik asosida barcha uchun inson huquqlari hamda asosiy erkinliklarini umumhurmat qilish, himoya qilish ishiga ko‘maklashadi. BMT tizimida inson huquqlarining turli sohalariga ixtisoslashgan 59 nafar maxsus ma’ruzachi mavjud. Ular inson huquqlari bo‘yicha muayyan mamlakatdagi vaziyat yoki aniq bir mavzuni o‘rganib, ma’ruzalar taqdim etuvchi ekspertlardir.

Inson huquqlari bo‘yicha kengash jahon bo‘ylab inson huquqlari rag‘batlantirilishi va himoya qilinishi borasidagi vaziyatni nazorat qilib, hukumatlarga ko‘rsatma va tavsiyalar berib boradi. Eng muhimi, Kengashga a’zo har bir davlat o‘z majburiyatlarini yodda tutishi, mezonlarga amal qilishda namuna bo‘lishi lozim sanaladi.

Bugungi kunda BMTning Inson huquqlari bo‘yicha kengashiga 47 ta davlat a’zo. O‘zbekiston esa 2020 yil 13 oktyabr kuni BMT Bosh Assambleyasi sessiyasida bo‘lib o‘tgan saylovlarda kengash a’zoligiga uch yil muddatga – 2021-2023 yillarga saylandi. 

2021 yil 22-24 fevral kunlari BMT Inson huquqlari bo‘yicha kengashining bahorgi sessiyasi doirasida Jeneva shahrida bo‘lib o‘tgan Yuqori darajadagi segment ishida O‘zbekiston Prezidenti ushbu Kengashga a’zo davlat rahbari sifatida birinchi marta ishtirok etdi va so‘zga chiqdi. 

O‘sha yili 8 oktyabr kuni BMT Inson huquqlari bo‘yicha kengashining 48-sessiyasi doirasida O‘zbekiston tashabbusi asosida Yoshlarning inson huquqlariga COVID-19 pandemiyasi ta’sirining oqibatlari to‘g‘risidagi rezolyutsiya qabul qilindi. Rezolyutsiyani ishlab chiqish va qabul qilish tashabbusini O‘zbekiston Prezidenti 2021 yil 22 fevral kuni BMT Inson huquqlari bo‘yicha kengashining 46-sessiyasida ilgari surgan.

Davlatimiz rahbari o‘sha nutqida yoshlar huquqlarini himoya qilishning xalqaro mexanizmlarini mustahkamlash zarurligini alohida ta’kidlagani bejiz emas. Zero, Inson huquqlari bo‘yicha kengashning 48-sessiyasida O‘zbekiston kiritgan rezolyutsiya matni BMT Kengashiga a’zo barcha davlatlar tomonidan qo‘llab-quvvatlandi. Shuningdek, O‘zbekiston ilgari surgan xalqaro hujjat loyihasiga dunyoning 37 mamlakati hammualliflik qildi.

BMT Inson huquqlari bo‘yicha kengashining 2022 yil 4 oktyabrdagi 51-sessiyasida esa “Yoshlar va inson huquqlari” rezolyutsiyasi qabul qilindi. Ushbu rezolyutsiya 41 ta davlat, shu jumladan, O‘zbekiston tashabbusi bilan qabul qilinib, unda yoshlarning o‘z mamlakatlari rivojlanishidagi ishtirokini kengaytirish, ular uchun teng imkoniyatlar yaratish, yoshlarni virtual olamdagi tahdidlardan himoya qilish, yoshlar uchun inson huquqlari sohasidagi ta’lim bo‘yicha tashabbuslarni ilgari surish kabi masalalar ifodasini topgan.

Bularning barchasi, bir tomondan, davlatimiz rahbari xalqaro hamjamiyat e’tiborini qaratgan mazkur umuminsoniy muammo nechog‘lik dolzarbligini yana bir bor yaqqol namoyon etmoqda. Ikkinchi tomondan, bu – O‘zbekiston Prezidentining xalqaro tashabbuslari va mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar dasturini jahon jamoatchiligi keng qo‘llab-quvvatlayotganining yorqin dalolati hisoblanadi.

O‘zbekistonning BMT Inson huquqlari bo‘yicha kengashi a’zosi sifatida amalga oshirgan faoliyati samaralarini jahon hamjamiyati yaqqol ko‘rib turibdi. Ayniqsa, Prezidentimizning 2023 yil 7 fevraldagi qarori bilan O‘zbekiston Respublikasida Inson huquqlari sohasidagi Milliy ta’lim dasturi tasdiqlangani ulkan ahamiyatga ega bo‘ldi.

– O‘zbekistonning BMT Inson huquqlari bo‘yicha kengashi a’zosi sifatida zimmasiga olgan majburiyatlari doirasidagi faoliyatiga qanday fikr bildirasiz?

– Bu haqida so‘z yuritganda, mamlakatimiz 2021 yilda BMT Nogironlar huquqlari to‘g‘risidagi konvensiyasini ratifikatsiya qilganini alohida qayd etish lozim. O‘z navbatida Toshkentda 2021 yil avgustida “Global harakatlarga yoshlarni jalb qilish” mavzusida Yoshlar huquqlari bo‘yicha butunjahon konferensiyasi hamda 2022 yil dekabrida “Markaziy Osiyo mamlakatlari yetakchi ayollarining muloqoti” shafeligida, fuqarolik jamiyatining xotin-qizlar tashkilotlari va “BMT-ayollar” tuzilmasi ishtirokida mintaqaviy forum o‘tkazildi.

Shuningdek, BMTning Inson huquqlari bo‘yicha Oliy komissari Folker Tyurk 2023 yil mart oyida mamlakatimizga rasmiy tashrif bilan kelgan edi. Ushbu tashrif yakunlari bo‘yicha O‘zbekiston parlamenti qabul qilgan “Yo‘l xaritasi” Oliy komissar tavsiyalarini amalga oshirish bo‘yicha aniq chora-tadbirlarni o‘z ichiga oldi.

2025 yil 24 fevral kuni Jenevada o‘z ishini boshlagan BMT Inson huquqlari bo‘yicha kengashi 58-sessiyasining Oliy darajadagi segmentida Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Milliy markazi direktori, akademik Akmal Saidov so‘zga chiqib, hozirgi paytda Inson huquqlari bo‘yicha O‘zbekiston Respublikasining 2030 yilgacha bo‘lgan Milliy strategiyasini tayyorlash jarayoni boshlanganini qayd etdi. 

O‘zbekiston vakili ma’ruzasi yakunida BMT Bosh Assambleyasining “Markaziy Osiyoda iqlim o‘zgarishining salbiy oqibatlariga qarshi kurashish sharoitida inson huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida“gi rezolyutsiyasini ishlab chiqish tashabbusiga oid mamlakatimiz hukumatining taklifini ilgari surdi. BMT bosh kotibi Antoniu Guterrishga o‘tgan yil iyul oyida O‘zbekistonga ikkinchi tashrifi davomida mamlakatda izchil davom etayotgan islohotlarni har tomonlama qo‘llab-quvvatlagani uchun minnatdorlik izhor etdi.

Mamlakatimizda qonun ustuvorligi, demokratiya va inson huquqlarini ta’minlash sohalarida islohotlarni yanada chuqurlashtirishning ustuvor yo‘nalishlari haqida fikr yuritganda, 2023 yil aprelida Konstitutsiyamizni yangi tahrirda qabul qilish bo‘yicha birinchi umumxalq referendumi o‘tkazilgani muhim tarixiy voqea bo‘lganini qayd etish lozim. Shu asosda qabul qilingani 2026 yilgacha mo‘ljallangan Taraqqiyot strategiyasi va “O‘zbekiston – 2030” strategiyasi ham BMTning Barqaror rivojlanish maqsadlariga to‘lamos keladi.

Darhaqiqat, O‘zbekiston BMTning “Inson huquqlari himoyasi uchun harakatga chaqiruv” tashabbusini ro‘yobga chiqarish maqsadida BMTga a’zo davlatlar va barcha xalqaro hamkorlar bilan yaqin hamjihatlikni hamisha qo‘llab-quvvatlab kelmoqda.

Abdulaziz RUSTAMOV, 

O‘zA