TOSHKENT (2021 yil 7 dekabr) – BMTning inson huquqlari bo'yicha mutaxassisi bugun O'zbekiston hukumatining  Suriya,  Iroq  va  Afg’onistondan  ayollar  va  bolalarni  qaytarish  va  ularni reintegratsiyalashishi  bo’yicha  chora-tadbirlarini  yuksak  baholadi,  biroq  rasmiylarga  mamlakatda ekstremizm va terrorizmga qarshi qonunlarni tubdan isloh qilishni tavsiya qildi.

 10  kunlik  tashrifi  yakunida  terrorizmga  qarshi  kurashda  inson  huquqlarini  va  asosiy  erkinliklarini rag’batlantirish  va  himoya  qilish  bo'yicha  Maxsus  ma'ruzachi  Fionnuala  Ni  Aolain  asosiy  inson huquqlarini, shu jumladan, o’z fikrini emin-erkin ifoda qilish, yig’ilish erkinligi, odil sudlov, ozodlikdan mahrum qilishda himoya, qiynoqlar qo’llanilishidan ozod bo’lish, diniy erkinlik va e'tiqod qilish huquqini himoya qilish bo'yicha chora-tadbirlarni kuchaytirishga chaqirdi.

 Mutaxassis 2019 yil may oyidan boshlab hukumat tomonidan yuzlab ayollar va bolalarni Suriya hamda Iroq va Afg'onistondagi jang maydonlaridan olib chiqib ketish va reintegratsiya qilish bo’ycha  amalga oshirgan Mehr operatsiyalarini yuqori baholadi.

 "Oila birligi va jamiyatni qo'llab-quvvatlashiga asoslangan o'zbek modeli repatriatsiya qilish, bolaning manfaatini ko'zlash va siyosiy, huquqiy va ijtimoiy harakatlar markazida o’choqli hududlardan qaytgan ayollarni samarali reintegratsiya qilish bo'yicha eng yaxshi amaliyotning namunasidir", dedi Ni Aolain xonim.

 Suriya shimoliy-sharqidagi lagerlarda minglab ayollar va bolalar o’zboshimchalik bilan hibsga olingan. BMT mutaxassislari yashash sharoiti va muomala masalasida ular zo'ravonlik, inson ekspluatatsiyasi, tahqirlash  va  mahrumlikka  duchor  bo'lishlarini  aytishmoqda,  bu  o’z  navbatida,  xalqaro  huquq normalariga ko’ra hech qanday huquqiy himoyasiz qiynoqqa solish yoki boshqa shafqatsiz, g'ayriinsoniy yoki qadr-qimmatni kamsituvchi munosabat yoki jazoga tortilishga tenglashadi. Ular o'nlab davlatlarni repatriatsiya qilishda ko’maklashishga chaqirdilar.

 Ni Aolain hukumat tomonidan stigmatizatsiyani bartaraf etish, asosiy huquqlar, shu jumladan, iqtisodiy va ijtimoiy huquqlarni ta'minlashga qaratilgan amaliy choralarini maqtadi va hukumatning YUNISEF va BMTning inson huquqlari bo'yicha boshqa tashkilotlari, shu jumladan uning vakolati va Inson huquqlari bo’yicha BMTning Oliy komissari idorasi bilan hamkorligining ahamiyatiga alohida urg’u berdi.

 "Repatriatsiya va reintegratsiyaning o'zbek modeli boshqa hukumatlar uchun o'z fuqarolarini o’choqli hududlardan qaytarish uchun yo'l xaritasi sifatida xizmat qiladi", dedi u va mazkur tadbirni mamlakat qanday  qilib  samarali,  insoniy  va  inson  huquqlariga  mos  tarzda  amalga  oshirish  imkoniyatini ko'rsatganini ta’kidlab o’tdi.

 U  asosiy  manfaatdor  tomonlar,  xususan  xalqaro  hamjamiyat  va  fuqarolik  jamiyati  o'rtasida  inson huquqlarini  himoya  qilish  va  tajriba  almashishni  ta'minlash  uchun  repatriatsiya  jarayonini  doimiy monitoring qilish va baholashni rag'batlantirdi.

 Maxsus ma'ruzachi shuningdek, O'zbekistonning aksilterrorchilik va ekstremizmga qarshi qonunlarini yaqindan o'rganib chiqib, ko'plab jinoiy kodeksi moddalarini keng va noaniq mazmundagi xavotirlarini aniqladi. Uning so'zlariga ko'ra, terrorizm va inson huquqlariga qarshi kurashish bo'yicha xalqaro huquq va standartlarga muvofiqligini ta'minlash uchun muhim o'zgarishlar zarur. U FATF tavsiyalari va inson huquqlari  standartlarini  inobatga  olib  fuqarolik  jamiyati  va  notijorat  tashkilotlarga  salbiy  ta'sir yetkazayotgan terrorizmni moliyalashtirishga qarshi kurash bo'yicha amaldagi qonunchilikni qayta ko’rib chiqish zaruratini alohida ta'kidladi.

 O’tmishdagi  inson  huquqlari  buzilishi  masalasida  esa,  u  hisobdorlik  va  shaffoflik  hozirgi  islohotlar harakatlarini mustahkamlashi va chuqurlashtirishini aytdi. Ni Aolain avvalroq milliy xavfsizlik masalalari bo‘yicha hibsga olingan, xususan, qiynoqlar, g‘ayriinsoniy yoki qadr-qimmatni kamsituvchi muomalaga uchragan  shaxslarning  inson  huquqlarining  jiddiy  buzilishi  holatlarini  bartaraf  etish  uchun  tergov o‘tkazish va samarali himoya vositalari va tovon to‘lash imkoniyatiga ega bo‘lgan rasmiy va mustaqil tekshirish mexanizmini yaratishni tavsiya qildi.