Britaniyaning dunyoga mashhur Oksford lug‘ati yil so‘zini rage bait deb atadi. Bu haqda BBC xabar berdi. Rage bait yoki bu iborani so‘zma-so‘z tarjima qiladigan bo‘lsak, «g‘azabni qo‘zg‘atuvchi xo‘rak» foydalanuvchilarning internetdagi faolligini oshirishga qaratilgan manipulyatsion taktikalarni anglatadi. Lug‘at noshiri ma’lumotlariga ko‘ra, so‘nggi 12 oy ichida undan foydalanish uch baravar oshgan.

Rage bait nima?

So‘zning o‘zi sizga notanish bo‘lsa ham, ijtimoiy tarmoq foydalanuvchisi sifatida, ehtimol, «g‘azabni qo‘zg‘atuvchi xo‘rak» bilan ko‘p marta to‘qnash kelgansiz.

Oksford lug‘ati noshiri Oxford University Press ta’rifiga ko‘ra, bu g‘azab yoki g‘azabni qo‘zg‘atish, g‘azablantirish, provokatsiya yoki haqorat qilish uchun maxsus yaratilgan internet kontentdir.

Bunday kontent odatda veb-saytlar yoki ijtimoiy tarmoqlardagi akkauntlar trafigini oshirish uchun joylashtiriladi. Garchi uning ishlash mexanizmi klikbeytga o‘xshasa-da, maqola yoki videoga o‘tishga majbur etadigan balandparvoz sarlavhalari bo‘lsa-da, rage bait vazifasi foydalanuvchilarda g‘azab va norozilik tuyg‘ularini aniq uyg‘otishdan iborat.

Yil so‘zini tanlashda Oksford ingliz tili lug‘ati 2025 yildagi munozaralarni belgilab bergan kayfiyat va mavzularni aks ettirishga harakat qildi. Yil so‘zi 30 mingdan ortiq kishi ishtirok etgan jamoatchilik so‘rovida aniqlandi.

«Rage bait atamasining mavjudligi va undan foydalanishning bunday tez o‘sishi shuni anglatadiki, internetda bizni manipulyatsiya qilayotganlarini tobora ko‘proq anglab yetmoqdamiz», dedi Oxford Languages prezidenti Kasper Gratvol.

«Agar ilgari internet bizning qiziqishlarimizdan foydalanib, klik uchun e’tiborimizni egallashga intilgan bo‘lsa, endi his-tuyg‘ularimiz va reaksiyalarimizga ta’sir ko‘rsatishga o‘tmoqda. Bu texnologiya olamida inson bo‘lish nima ekani va onlayn madaniyatning haddan tashqari cheklovlari haqidagi davom etayotgan suhbatning tabiiy rivojlanishi bo‘lib tuyuladi», deb qo‘shimcha qildi Gratvol.

O‘tgan yili Oksford lug‘ati yil so‘zi sifatida «miya chirishi» (brain rot) iborasini tanladi, bu ham ijtimoiy tarmoqlar bilan bog‘liq bo‘lib, foydasiz ma’lumotlarni doimiy ravishda iste’mol qilish tufayli insonning psixologik holati va kognitiv qobiliyatining yomonlashishini anglatardi.

Gratvol so‘zlariga ko‘ra, 2024 va 2025 yillarning g‘olib so‘zlarini umumiy g‘oya birlashtiradi.

«Ular birgalikda kuchli aylanma harakatni hosil qiladi, unda g‘azab ishtirokni keltirib chiqaradi, algoritmlar uni kuchaytiradi va doimiy o‘zaro ta’sir aqliy charchoqqa olib keladi», dedi u.

Kun.uz