Маҳкумларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишга қаратилган бир қатор халқаро конвенциялар ва қоидалар мавжуд, уларни қуйидагиларга бўлиш мумкин:

Мажбурий (императив) ҳужжатлар:

Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт (1966);

Ирқий камситишнинг барча шаклларига барҳам бериш тўғрисидаги конвенция (1965);

Aёлларга нисбатан камситишнинг барча шаклларига барҳам бериш тўғрисидаги конвенция (1979);

Қийноқ ва бошқа шафқатсиз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ёки жазога қарши конвенция (1984);

Бола ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенция (1989);

Ногиронлар ҳуқуқлари тўғрисидаги конвенция (2006).

Тавсиявий характерга эга бўлган актлар:

Барча шахсларни қийноқ ва бошқа шафқатсиз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ва жазолардан ҳимоя қилиш тўғрисидаги декларация (1975);

Балоғатга етмаган болаларга нисбатан одил судловни амалга ошириш бўйича минимал стандарт қоидалар (Пекин қоидалари) (1985);

Қамоқ жазоси билан боғлиқ бўлмаган чора-тадбирлар бўйича Минимал стандарт қоидалар (Токио қоидалари) (1990);

Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг маҳкумлар билан муомала қилишнинг минимал стандарт қоидалари (Нелсон Мандела қоидалари) (2015);

БМТнинг маҳкум аёлларга муносабати ва ҳуқуқбузар аёлларга нисбатан қамоққа олинмаслик чоралари бўйича қоидалари (Бангкок қоидалари) (2010);

БМТнинг балоғатга етмаган болалар ўртасидаги ҳуқуқбузарликлар профилактикаси бўйича қўлланмаси (1990);

Озодликдан маҳрум этилган балоғатга етмаган болаларни ҳимоя қилиш бўйича БМТ қоидалари (1990);

Ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимларининг ахлоқ қоидалари (1979);

Шифокорлар маҳкумларни қийноқлардан ва бошқа шафқатсиз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни камситувчи муомала ва жазодан ҳимоя қилишда тиббий этика принциплари (1982);

Ҳар қандай ҳибсга олиш ёки қамоққа ташланган барча шахсларни ҳимоя қилиш тамойиллари тўплами (1988);

Маҳкумлар билан муомала қилишнинг асосий принциплари (1990);

Жиноий одил судлов тизимидаги болалар учун ҳаракатлар бўйича қўлланма (1997);

 Жиноят ишларида одил судловни тиклаш дастурларини қўллашнинг асосий принциплари (2002 й.);

Жабрланган болалар ва жиноят гувоҳларининг иштироки билан боғлиқ масалаларда одил судловга оид кўрсатмалар (2005);

Ўлим жазосига дуч келганларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилишни кафолатлайдиган чоралар (1996).

Маҳкумлар билан муомала қилиш стандартлари бўйича халқаро ҳамжамият томонидан ишлаб чиқилган ва қабул қилинган юқорида тилга олинган барча халқаро ҳужжатлар жиноий ҳукмларнинг ижросини инсонпарварлаштириш ва уларнинг салбий оқибатларини минималлаштиришга, шунингдек, шароитларга иложи борича яқинроқ шароитлар яратиш орқали тузатиш фаолиятини амалга оширишни таъминлайдиган шундай жазо қонунчилигини яратишга қаратилган, озодликдан маҳрум этиш жойларида жазони ўташ учун шароит яратиш.

Ўзбекистон Республикаси Жиноят-ижроий кодексининг 8-моддасига мувофиқ, маҳкумлар қонунда белгиланган истиснолар ва чеклашларсиз, Ўзбекистон Республикаси фуқаролари учун кўзда тутилган ҳуқуқлар, еркинликлар ва мажбуриятларга егадирлар.

Маҳкумлар қуйидаги ҳуқуқларга эга:

жазони ўташ тартиби ва шартлари, уларнинг ҳуқуқлари ва мажбуриятлари тўғрисида маълумот олиш;

ўз она тилида ёки бошқа тилда, муассаса маъмуриятига ёки жазони ижро етувчи органга, бошқа давлат органларига ва жамоат бирлашмаларига таклиф, ариза ва шикоят билан мурожаат қилиш;

Ўзингизнинг таклифларингиз, аризаларингиз ва шикоятларингизга жавобларни берилган тилда олиниши;

тушунтиришлар ва ёзишмалар бериш, зарур бўлса, таржимон хизматидан фойдаланиш;

ўқув, бадиий ва бошқа ахборот материалларидан фойдаланиш;

соғлиқни сақлаш, шу жумладан тиббий хулосага боғлиқ ҳолда амбулатория ва стационар шароитда тиббий ёрдам олиш;

жисмоний машқлар билан шуғулланиш;

пенитенциар муассасанинг психологик хизмати ходимлари томонидан кўрсатиладиган психологик ёрдам. Озодликдан маҳрум этилган шахсларнинг психологик ёрдам кўрсатиш билан боғлиқ тадбирларда иштирок этиши фақат уларнинг розилиги билан амалга оширилади;

меҳнат қонунчилигига мувофиқ хавфсиз меҳнат шароитлари, дам олиш, таътил, шунингдек иш ҳақи тўғрисида;

ижтимоий таъминот, шу жумладан қонунга мувофиқ пенсия олиш тўғрисида;

адвокатлардан малакали юридик ёрдам олиш; шахсий хавфсизлигингиз учун.

Судланган чет эл фуқаролари, шунингдек, ўз давлатларининг дипломатик ваколатхоналари ва консуллик муассасалари билан, шунингдек, Ўзбекистон Республикасида дипломатик ва консуллик муассасаларига ега бўлмаган давлатлар фуқаролари ўзларининг манфаатларини ҳимоя қилишни ўз зиммаларига олган давлатнинг дипломатик ваколатхоналари билан алоқа қилиш ҳуқуқига эгадирлар.

Озодликдан маҳрум етиш жойларида сақланаётган, унча оғир бўлмаган ижтимоий хавфи ва унча оғир бўлмаган жинояти учун маҳкум бўлганлар сайловда иштирок етиш ҳуқуқига эгадирлар.

Озодликдан маҳрум этилган шахслар Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман) ва тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Вакилга мурожаат етиш ҳуқуқига эга.

ёзма равишда (хатлар ва телеграммалар) уларнинг сони чекланмаган ҳолда, муассаса маъмурияти томонидан кўриб чиқилмайди ва йигирма тўрт соатдан кечиктирмай тегишли ваколатли шахсга юборилади.

Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман) ва Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Вакилнинг тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш тўғрисидаги жавоби кўриб чиқилмайди ва дарҳол мурожаат этувчига етказилади.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Республикаси Миллий марказининг фаолиятини такомиллаштириш тўғрисида"ги фармонига мувофиқ, Марказ жазо ва қамоқ жойларининг ижро этилишини назорат қилиш ҳуқуқига эга.